React Native và ReactJS: Giống hay khác nhau?

Trong thế giới lập trình web và di động đầy sôi động, có hai cái tên thường xuyên được nhắc đến cùng nhau và thậm chí gây nhầm lẫn cho không ít người: ReactJS và React Native. Cả hai đều được phát triển bởi Facebook và đều mang trong mình những triết lý mạnh mẽ về xây dựng giao diện người dùng. Nhưng liệu chúng có phải là một? Hay chúng sở hữu những điểm khác biệt then chốt mà mọi lập trình viên, từ người mới bắt đầu đến chuyên gia, đều cần nắm rõ? 

Bài viết này sẽ giúp bạn gỡ bỏ mọi thắc mắc, cùng khám phá sâu hơn về bản chất, sức mạnh và sự khác nhau cơ bản giữa ReactJS và React Native để bạn có thể đưa ra lựa chọn công nghệ phù hợp nhất cho dự án của mình.

ReactJS là gì?

Nếu bạn là một người dùng Internet thường xuyên, rất có thể bạn đã và đang tương tác với các sản phẩm được xây dựng bằng ReactJS mỗi ngày mà không hề hay biết.

Giới thiệu

ReactJS (thường được gọi đơn giản là React) là một thư viện JavaScript mã nguồn mở được phát triển bởi Facebook. Nó được thiết kế chuyên biệt để xây dựng giao diện người dùng (UI - User Interface) tương tác và hiệu quả, đặc biệt cho các ứng dụng web một trang (Single-Page Applications - SPA). 

ReactJS giúp các lập trình viên dễ dàng quản lý trạng thái của ứng dụng và render lại giao diện chỉ khi dữ liệu thay đổi, mang lại trải nghiệm mượt mà và nhanh chóng cho người dùng. Kể từ khi ra mắt vào năm 2013, ReactJS đã nhanh chóng trở thành một trong những thư viện frontend phổ biến nhất thế giới. 

Theo khảo sát từ Stack Overflow Developer Survey 2023, ReactJS là framework/thư viện web được yêu thích thứ hai, với 42.62% lập trình viên chuyên nghiệp lựa chọn sử dụng.

Đặc điểm nổi bật

Một trong những đặc điểm nổi bật nhất của ReactJS chính là việc sử dụng Virtual DOM (Document Object Model ảo). Thay vì cập nhật trực tiếp DOM thật (là cấu trúc HTML của trang web), ReactJS tạo ra một bản sao ảo trong bộ nhớ. Khi có bất kỳ thay đổi nào về dữ liệu, ReactJS sẽ so sánh Virtual DOM mới với Virtual DOM cũ, xác định chính xác những phần nào của giao diện cần được cập nhật, sau đó chỉ thay đổi những phần đó trên DOM thật. Điều này giúp tối ưu hóa hiệu suất hiển thị, mang lại trải nghiệm mượt mà hơn rất nhiều cho người dùng.

Ngoài ra, ReactJS còn nổi tiếng với kiến trúc dựa trên Component (thành phần). Mỗi phần tử của giao diện người dùng, từ một nút bấm nhỏ đến một thanh điều hướng phức tạp, đều có thể được xây dựng dưới dạng một component độc lập, tái sử dụng được. Điều này không chỉ giúp việc phát triển trở nên dễ dàng và có tổ chức hơn, mà còn thúc đẩy khả năng bảo trì và mở rộng của dự án. Khái niệm "Component-based architecture" này chính là kim chỉ nam cho nhiều công nghệ phát triển giao diện hiện đại.

React Native là gì?

Nếu ReactJS là "vua" của giao diện web, thì React Native lại là "người hùng" mở ra cánh cửa phát triển ứng dụng di động đa nền tảng một cách hiệu quả.

Giới thiệu

React Native là một framework JavaScript mã nguồn mở, cũng được phát triển bởi Facebook, ra đời sau ReactJS vào năm 2015. Mục tiêu của React Native là cho phép các nhà phát triển xây dựng ứng dụng di động native (bản địa) cho cả iOS và Android chỉ bằng một bộ mã JavaScript duy nhất. 

Thay vì phải viết code riêng bằng Swift/Objective-C cho iOS và Java/Kotlin cho Android, React Native cho phép bạn sử dụng kiến thức JavaScript và các khái niệm quen thuộc của React để tạo ra ứng dụng di động. Điều này giúp tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí phát triển, đồng thời mang lại trải nghiệm người dùng gần như tương đương với ứng dụng native thuần túy. 

Nhiều ứng dụng di động nổi tiếng như Instagram, Facebook Ads Manager, Skype, và Bloomberg đều được xây dựng hoặc có sử dụng React Native.

Đặc điểm nổi bật

Điểm đặc trưng làm nên sức mạnh của React Native chính là khả năng hiển thị các component giao diện người dùng native. Khác với các framework hybrid (chạy ứng dụng web trong một trình duyệt nhúng), React Native không render giao diện trong WebView. Thay vào đó, nó chuyển đổi các component React thành các component UI gốc của iOS (như UIView) và Android (như android.view). Điều này có nghĩa là ứng dụng React Native không chỉ "trông giống" ứng dụng native mà còn "hoạt động giống" ứng dụng native, mang lại hiệu suất cao, phản hồi nhanh và cảm giác mượt mà cho người dùng.

Ngoài ra, React Native cũng cho phép nhà phát triển truy cập trực tiếp vào các tính năng và API của thiết bị native, chẳng hạn như camera, GPS, cảm biến, Bluetooth, hoặc thông báo đẩy (push notifications). Nếu có bất kỳ tính năng đặc thù nào mà React Native chưa hỗ trợ sẵn, bạn vẫn có thể viết các module native bằng Swift/Objective-C hoặc Java/Kotlin và tích hợp chúng vào ứng dụng React Native một cách dễ dàng. Đây là sự kết hợp linh hoạt, cho phép tận dụng tối đa sức mạnh của cả hai thế giới: tốc độ phát triển của JavaScript và hiệu suất của native.

React Native và ReactJS khác nhau như thế nào?

Dù có chung nguồn gốc và triết lý, nhưng React Native và ReactJS thực sự khác biệt đáng kể về mục đích sử dụng và cách thức hoạt động. Việc hiểu rõ sự khác nhau giữa ReactJS và React Native là điều cần thiết để bạn lựa chọn công cụ phù hợp cho dự án của mình.

Điểm giống nhau giữa React Native và ReactJS

Đầu tiên và quan trọng nhất, cả React Native và ReactJS đều được phát triển và duy trì bởi Facebook. Điều này đảm bảo rằng chúng luôn được cập nhật, phát triển liên tục và có một cộng đồng hỗ trợ khổng lồ. Cả hai đều tận dụng sức mạnh của ngôn ngữ JavaScript, cho phép các lập trình viên đã quen thuộc với JavaScript có thể dễ dàng chuyển đổi giữa phát triển web và di động mà không cần học một ngôn ngữ mới hoàn toàn làm giảm đáng kể rào cản gia nhập cho nhiều nhà lập trình viên mới.

Thứ hai, cả hai đều dựa trên kiến trúc Component-based - là triết lý trung tâm của React, nơi mọi thành phần của giao diện người dùng được chia nhỏ thành các component độc lập, có thể tái sử dụng. Điều này giúp mã nguồn dễ đọc hơn, dễ bảo trì hơn và tăng tốc độ phát triển. Ví dụ, một nút bấm, một trường nhập liệu, hay một thanh điều hướng đều có thể là một component. 

Cuối cùng, cả ReactJS và React Native đều sử dụng khái niệm Virtual DOM (mặc dù với các triển khai khác nhau) để tối ưu hóa việc cập nhật giao diện. Nguyên lý là thay vì thao tác trực tiếp lên DOM thật, chúng sẽ tạo một bản sao ảo, so sánh sự khác biệt và chỉ cập nhật những phần cần thiết, mang lại hiệu suất hiển thị vượt trội. Việc sử dụng luồng dữ liệu một chiều (one-way data flow) và khái niệm "state" (trạng thái) cũng là điểm chung, giúp quản lý dữ liệu trong ứng dụng một cách nhất quán và dễ dự đoán.

Sự khác nhau giữa ReactJS và React Native

Mặc dù có nhiều điểm tương đồng về triết lý và ngôn ngữ, nhưng khi đi vào chi tiết, sự khác nhau giữa ReactJS và React Native trở nên rất rõ ràng, định hình nên sứ mệnh và cách thức hoạt động của từng framework.

Sứ mệnh của 2 thư viện

ReactJS được sinh ra với sứ mệnh chính là xây dựng giao diện người dùng cho các ứng dụng web. Nó hoạt động trong môi trường trình duyệt, render các phần tử HTML và CSS để tạo ra trang web mà bạn nhìn thấy. Mục tiêu của ReactJS là tối ưu hóa hiệu suất và trải nghiệm người dùng trên nền tảng web, từ các website tĩnh đến các ứng dụng web phức tạp.

Ngược lại, React Native lại có sứ mệnh hoàn toàn khác: xây dựng ứng dụng di động bản địa (native) cho iOS và Android. Thay vì tạo ra HTML, React Native render các component UI thành các thành phần native của hệ điều hành di động. Điều này có nghĩa là bạn đang xây dựng một ứng dụng di động thực sự, có thể truy cập các API của thiết bị và hoạt động mượt mà như một ứng dụng được viết bằng Swift/Kotlin. Mục tiêu của nó là mang lại hiệu quả phát triển đa nền tảng mà vẫn giữ được chất lượng của ứng dụng native.

Tạo dự án mới

Việc tạo dự án mới cũng phản ánh sự khác biệt về môi trường mục tiêu. Với ReactJS, bạn thường sử dụng các công cụ như Create React App, Vite, hoặc Next.js (nếu là framework server-side rendering) để khởi tạo một dự án web. Quá trình này khá đơn giản và chỉ yêu cầu Node.js cùng npm/yarn.

Đối với React Native, việc tạo dự án ban đầu phức tạp hơn một chút vì nó liên quan đến việc thiết lập môi trường phát triển di động. Bạn sẽ cần sử dụng công cụ như Expo CLI (đơn giản hóa quá trình) hoặc React Native CLI (cần cài đặt Android Studio, Xcode, Java Development Kit, và các công cụ phát triển native). Quá trình này đòi hỏi sự chuẩn bị nhiều hơn về môi trường và công cụ.

HTML

ReactJS làm việc trực tiếp với HTML và CSS. Các component React trả về các phần tử JSX (JavaScript XML) mà cuối cùng sẽ được biên dịch thành HTML để trình duyệt hiển thị. Bạn sẽ sử dụng các thẻ HTML tiêu chuẩn như <div>, <p>, <img> để xây dựng cấu trúc giao diện web.

Trái lại, React Native không sử dụng HTML. Thay vào đó, nó cung cấp một tập hợp các component riêng của React Native (như <View>, <Text>, <Image>, <ScrollView>) mà sẽ được ánh xạ thành các thành phần UI native tương ứng trên iOS (UIView, UILabel, UIImageView) và Android (android.view.View, android.widget.TextView, android.widget.ImageView). Điều này có nghĩa là bạn viết mã React, nhưng kết quả cuối cùng lại là các đối tượng UI được xử lý bởi hệ điều hành di động, không phải bởi trình duyệt web.

Gestures and animations

Khi nói đến Gestures (cử chỉ) và animations (hoạt ảnh), React Native có lợi thế tự nhiên nhờ khả năng truy cập trực tiếp vào các API native của thiết bị. Các cử chỉ như vuốt, chạm đa điểm, phóng to/thu nhỏ đều được hỗ trợ mạnh mẽ và có hiệu suất cao nhờ tận dụng tối đa phần cứng. Thư viện Animated của React Native cùng với các thư viện bên thứ ba như Reanimated, Lottie cho phép tạo ra các hoạt ảnh mượt mà, phản hồi nhanh, mang lại trải nghiệm người dùng tuyệt vời trên di động.

ReactJS cũng hỗ trợ animations và gestures trên web, nhưng chúng thường được triển khai thông qua CSS, JavaScript hoặc các thư viện như Framer Motion, React Spring. Mặc dù rất mạnh mẽ, hiệu suất của chúng đôi khi vẫn bị giới hạn bởi khả năng của trình duyệt và có thể không mượt mà bằng các hoạt ảnh native trên di động, đặc biệt với các hiệu ứng phức tạp.

Thiết lập và đóng gói

Quá trình thiết lập và đóng gói (bundling) dự án cũng có sự khác biệt rõ rệt. Với ReactJS, bạn thường chỉ cần Node.js và một công cụ build như Webpack để đóng gói mã nguồn thành các file tĩnh (HTML, CSS, JS) có thể triển khai trên bất kỳ máy chủ web nào. Quá trình này tương đối đơn giản và nhanh chóng.

Trong khi đó, React Native yêu cầu một môi trường phát triển phức tạp hơn. Để đóng gói ứng dụng cho iOS, bạn cần macOS và Xcode; cho Android, bạn cần Android Studio và Java Development Kit. Quá trình đóng gói bao gồm biên dịch mã JavaScript thành bytecode, sau đó gói gọn cùng với các tài nguyên native và cấu hình dự án thành các file .ipa (cho iOS) hoặc .apk/.aab (cho Android) để phân phối qua App Store hoặc Google Play. Việc này đòi hỏi hiểu biết về quy trình build native và quản lý chứng chỉ.

DOM và Styling

Về DOM và Styling, đây là một điểm khác biệt lớn giữa React Native và ReactJS khác nhau như thế nào. ReactJS tương tác trực tiếp với DOM (Document Object Model) của trình duyệt. Bạn có thể sử dụng CSS thông thường hoặc các giải pháp CSS-in-JS (như Styled Components, Emotion) để định kiểu cho các phần tử HTML. Styling trên web rất linh hoạt, cho phép bạn điều chỉnh mọi chi tiết về font chữ, màu sắc, bố cục một cách tự do.

React Native không sử dụng DOM hay CSS theo cách truyền thống. Thay vào đó, nó sử dụng một cơ chế tương tự CSS nhưng được chuyển đổi thành các thuộc tính styling native. Các thuộc tính này được viết bằng JavaScript, và thường không có cascading (thừa kế thuộc tính) như CSS. Ví dụ, thay vì font-size, bạn dùng fontSize. Các giá trị như width, height được đo bằng đơn vị độc lập với pixel để đảm bảo hiển thị đồng nhất trên các kích thước màn hình khác nhau. Việc này đòi hỏi lập trình viên phải tư duy theo kiểu "component-level styling" hơn là "global CSS".

Navigation

Quản lý Navigation (điều hướng) trong ứng dụng cũng là một khía cạnh khác biệt. Trong ReactJS, điều hướng trên web thường được xử lý bởi thư viện như React Router. Nó hoạt động bằng cách thay đổi URL trong trình duyệt mà không cần tải lại trang, và hiển thị các component tương ứng với URL đó. Đây là điều hướng dựa trên URL truyền thống.

React Native không có URL theo nghĩa đen. Thay vào đó, việc điều hướng được xử lý bởi các thư viện như React Navigation hoặc các thư viện native (ví dụ, NavigatorIOS, StackNavigator). Các thư viện này tạo ra các ngăn xếp (stack) màn hình, cho phép người dùng điều hướng giữa các màn hình bằng cách đẩy (push) hoặc bật (pop) chúng khỏi ngăn xếp, tương tự như cách ứng dụng native hoạt động. Điều này mang lại trải nghiệm điều hướng mượt mà và trực quan hơn trên thiết bị di động.

Nền tảng code riêng

Mặc dù React Native cho phép bạn viết một bộ code duy nhất cho cả iOS và Android, nhưng vẫn có những trường hợp bạn cần viết nền tảng code riêng (Platform-specific code). Ví dụ, một số tính năng phần cứng hoặc API đặc thù của iOS hoặc Android có thể không có sẵn trong các module của React Native. Khi đó, bạn cần viết mã native bằng Swift/Objective-C cho iOS hoặc Java/Kotlin cho Android, sau đó tạo một bridge để giao tiếp giữa mã JavaScript của React Native và mã native đó.

ReactJS không có khái niệm này vì nó chỉ chạy trên một nền tảng duy nhất là trình duyệt web, với các API web tiêu chuẩn. Do đó, việc phải viết "nền tảng code riêng" không phải là một vấn đề đối với phát triển web bằng ReactJS.

Publishing

Cuối cùng, quy trình Publishing (phát hành) ứng dụng cũng hoàn toàn khác nhau. Với ReactJS, bạn chỉ cần xây dựng ứng dụng của mình thành các file tĩnh và triển khai chúng lên một máy chủ web hoặc dịch vụ hosting (như Netlify, Vercel, AWS S3). Quá trình này nhanh chóng và không yêu cầu bất kỳ sự phê duyệt nào.

Đối với React Native, việc phát hành ứng dụng phức tạp hơn nhiều. Bạn cần đóng gói ứng dụng thành file .ipa (cho iOS) hoặc .apk/.aab (cho Android) và gửi chúng lên các kho ứng dụng chính thức: App Store của Apple và Google Play Store. Mỗi kho ứng dụng đều có quy trình kiểm duyệt nghiêm ngặt về chất lượng, bảo mật và tuân thủ nguyên tắc. Quá trình kiểm duyệt này có thể mất vài ngày hoặc thậm chí vài tuần, và ứng dụng của bạn có thể bị từ chối nếu không đáp ứng đủ tiêu chuẩn.

Lời kết

Rõ ràng React Native và ReactJS không phải là một mà là hai công nghệ riêng biệt, được sinh ra để phục vụ những mục đích khác nhau. ReactJS là công cụ mạnh mẽ để xây dựng giao diện người dùng web động và tương tác, trong khi React Native là giải pháp ưu việt để phát triển ứng dụng di động đa nền tảng với hiệu suất native ấn tượng. Dù có chung ngôn ngữ JavaScript và triết lý component, nhưng sự khác nhau giữa ReactJS và React Native nằm ở môi trường hoạt động, cách render giao diện, và quy trình triển khai.

Việc lựa chọn giữa ReactJS và React Native phụ thuộc hoàn toàn vào mục tiêu của dự án và sản phẩm bạn muốn tạo ra. Nếu bạn muốn xây dựng một website hay một ứng dụng web phức tạp, ReactJS là lựa chọn không thể bỏ qua. Nếu mục tiêu của bạn là một ứng dụng di động chất lượng cao, có thể chạy trên cả iOS và Android với một codebase duy nhất, thì React Native chính là "người bạn đồng hành" lý tưởng. Nắm vững cả hai sẽ mang lại lợi thế cực kỳ lớn, giúp bạn trở thành một lập trình viên đa năng trong thế giới công nghệ hiện đại.